Przesadzanie bonsai jest zabiegiem pielęgnacyjnym wykonywanym stosunkowo często w porównaniu do innych rośliny. W przypadku młodych roślin czynność tę wykonujemy co roku i w raz z wiekiem coraz rzadziej. Starsze drzewka bonsai przesadzamy nawet co pięć lat.
Doniczka
Doniczka wraz z drzewkiem stanowi nieodłączny element ekspozycji. Przesadzanie bonsai oznacza również zmianę doniczki. Należy jednak pamiętać, że pojemnik, w którym rośnie bonsai nie może stanowić element dominujący w kompozycji. Doniczka do bonsai ma za zadanie podkreślać jego piękno a nie przyćmiewać. Przy wyborze doniczki należy zwracać uwagę na kolor, kształt, fakturę, głębokość. Cechy te powinny być odpowiednio dopasowane do stylu w jakim prowadzone jest drzewko bonsai, cech gatunkowych takie jak: faktura i kolor kory, kolor liści i zmienność kolorów względem pory roku, wieku, wielkości oraz grubości pnia u nasady.
| Kształt doniczki | pojemnik może być okrągły, owalny, kwadratowy, prostokątny, sześciokątny, tzw. “kwiat”. Do bardziej nietypowych można zaliczyć skorupy, skały lub płaskie fragmenty skalne. Kształt doniczki powinien być dobierany pod względem stylu w jakim prowadzone jest drzewko bonsai. Ogólnie formy o prostym pniu lepiej prezentują się w doniczkach kwadratowych lub prostokątnych. Pojemniki okrągłe i owalne stanowią najlepiej współgrające dopełnienie bonsai o bardzo nieregularnych kształtach i mocniejszych krzywiznach gałęzi. Nasadzenia grupowe najlepiej prezentują się w doniczkach owalnych, bardzo płaskich ale dość dużych lub na płytach skalnych o wydłużonym kształcie. Płyta oczywiście musi mieć odpowiedni kolor, nieregularne brzegi i brak zauważalnej symetrii. |
| Wielkość doniczki | doniczka musi zachować odpowiednie proporcje względem rozmiarów drzewka. |
| Długość | powinna stanowić trochę mniej niż 2/3 wysokości drzewka. |
| Szerokość | powinna być mniejsza od rozpiętości najszerszych gałęzi. |
| Głębokość | powinna być równa średnicy nasady pnia. Odstępstwo od tej reguły stanowią bonsai prowadzone w stylu kaskadowym oraz przy nasadzeniu grupowym. |
| Kolor doniczki | kolor doniczki powinien być przytłumiony, nie rażący w związku z czym nie stosuje się pojemników o jaskrawych kolorach typu różowy czy seledynowy. Najczęściej polecane i stosowane są doniczki w odcieniach brązów, ciemnych zieleni, szarych, ciemno czerwonych. Dla bonsai o jasnych liściach, ozdobnych owocach lub kwiatach poleca się stosować glazurowane doniczki w kolorach mających stanowić dopełnienie dominujących kolorów. Przykładowo dla drzewa o białych kwitach doskonale będzie pasować doniczka w odcieniach ciemno czerwonych lub ciemno brązowych. Do gatunków zmieniających barwę liści wraz ze zmianą pór roku zaleca się stosowanie doniczek o ciemnych odcieniach brązu, czerwieni i szarości. Drzewa iglaste powinno się sadzić w doniczkach nieglazurowanych w kolorach szarym, brązowym lub glinianym. |
W przypadku kiedy docelowa doniczka jest używana należy przed zastosowaniem dokładnie ja zdezynfekować. Czynność tę można wykonać przy zastosowaniu wody z mydłem, formaliną, mokrą zaprawą rtęciowo-organiczną, roztworem wodnym siarczanu miedzi lub sody żrącej.
Podłoże
Mieszanka powinna być jak najlepiej dobrana do wymagań gatunku pod względem wielkości granulacji, składników mieszanki oraz ich proporcji. Dobra granulacja wpływa na dobrą pojemność wodną oraz prawidłową cyrkulację powietrza w bryle korzeniowej. Właściwe składniki zestawione w odpowiednich proporcjach znacząco wpływają na prawidłowy rozwój całej rośliny poprzez dostarczanie korzeniom odpowiedniej dawki wilgoci, powietrza oraz składników odżywczych.
Składniki do sporządzania mieszanek:
torf (niski, średni i wysoki o róznym stopniu rozdrobnienia i zakwaszenia)
glina
piasek rzeczny/żwir (różna frakcja)
rozłożony obornik
ziemia darniowa
ziemia liściowa
ziemia kompostowa
ziemia wzbogacana mączką kostna, suszona krwią, mączką rybną
perylit
iperyt
keramzyt
bims/pumeks
akadama (różna frakcja i twardość) – głównie używana jako samodzielne podłoże do gatunków liściastych
kiryu (różna frakcja i twardość) – głównie używana jako samodzielne podłoże do gatunków iglastych
*Poniższa tabela przedstawia uniwersalne składy mieszanek oraz proporcje podane w stosunku do siebie.
| torf | glina | piasek | |
| drzewa liściaste | 1 | 1 | 1 |
| drzewa iglaste | 3 | 1 | 1 |
| azalie, rododendrony | 5 | 2 | 2 |
Dodatkowe informacje
Ze względu na stosunkowo mniejszą pojemność typowych dla bonsai doniczek a co za tym idzie ilości ziemi w pojemniku podłoże szybko traci wilgoć oraz składniki odżywcze. Zatem rodzaj użytego podłoża / ziemi / mieszanki glebowej jest bardzo ważne w hodowli bonsai. Oczywiście można stosować ustandaryzowane podłoża do bonsai, ale należy pamiętać, że im lepszy substrat zapewnimy naszemu drzewku tym lepsze będzie miało warunki do rozwoju. Zapobiegać zbyt dużej kwasowości możemy poprzez rozsypanie po powierzchni czystej, kruszonej kredy. Aby zwiększyć kwasowość podłoża należy powierzchnie posypać siarką.
Narzędzia i akcesoria
Poza doniczką i ziemią przesadzanie bonsai można sobie ułatwić przez niezbędne, pomocne lub przydatne będą również wszelkiego rodzaju narzędzia i akcesoria.
| Siateczka zabezpieczająca | siateczka zabezpieczająca stanowi element zakrywający otwory drenażowe. Umieszcza się ją na otworze drenażowym zakrywając cały. Dodatkowo można siateczkę mocować drutem zapobiegając w ten sposób przesuwaniu się. Ogólnie stosowanie siatki ma za zadanie zapobieżenie wysypywaniu się podłoża oraz wyrastaniu korzeni z otworów. Siateczka powinna mieć średnicę otworów nie większą niż 2 mm. |
| Podkład drenażowy | podkład drenażowy będący pierwszą warstwą podłoża układaną w doniczce stanowi bardzo ważny element wypełnienia pojemnika. Ma on za zadanie zapewnić dobrą przepuszczalność nadmiaru wody oraz dobry dopływ powietrza. Jako podkład drenażowy możemy użyć żwiru, keramzytu lub bimsu (pumeksu). |
| Nożyczki | będą niezbędne w przypadku redukowania wiązki korzeniowej. Możemy posłużyć się tymi samymi co do przycinania pędów. |
| Hak do rozczesywania korzeni | hak do rozczesywania gałęzi jest bardzo pomocne przy rozplątywaniu i rozdzielaniu korzeni. Można się bez niego spokojnie obejść. Można również wykonać taki hak samemu z kawałka grubego i twardego drutu. Role haka mogą również pełnić palce naszych dłoni. |
| Szufelki do sypania ziemi | bardzo pomocne przy układaniu podłoża. Pozwala na dokładne sypanie zamierzonej ilości podłoża. Profesjonalne można zastąpić łyżką. |
| Pałeczki do ubijania | podlużny przedmiot, najlepiej o okgrągłym przekroju i owalnej końcówce służyć będzie do ubijania substratu w doniczce. Oczywiście zamiast tego możemy użyć palców. |
Przesadzanie bonsai – krok po kroku
- Przygotuj doniczkę, odpowiednią mieszankę, nożyczki (przy redukcji korzeni), siateczkę zabezpieczającą, podkład drenażowy, narzędzie do podlewania i jeśli to możliwe dodatkowe narzędzia i akcesoria (szufelki, hak, patyczek) lub ich zamienniki.
- Zakryj dokładnie otwory drenażowe siateczką zabezpieczającą. Dodatkowo można je przymocować za pomocą drutu.
- Jako pierwsza warstwa podłoża powinien być zastosowany podkład drenażowy. Należy wysypać do doniczki taka warstwę aby całkowicie zakryła dno.
- Następnie wysypujemy pierwszą warstwę podłoża. Jej ilość powinna być taka aby powierzchnia przy podstawie pnia była na równi z wysokością górnego brzegu doniczki.
- Przycinamy korzeń palowy jeśli występuje. Jest łatwo rozpoznawalny ponieważ najczęściej jest to najgrubszy, często rosnący pionowo w dół korzeń wydający się być podziemnym przedłużeniem pnia. Resztę korzeni rosnących za bardzo w dół lub ogólnie za długich skracamy o około 1/3 długości.
- Przygotowane już drzewko układamy na pierwszej warstwie podłoża i dosypujemy resztę mieszanki. Ziemia powinna ściśle przylegać do korzeni. W bryle nie wolno zostawiać wolnych przestrzeni ponieważ może to powodować powstawanie patogenów.
- Kiedy wypełnimy już całą doniczkę substratem należy delikatnie ubić ją opuszkami palców lub pałeczką o zaokrąglonym kształcie.
- Na końcu podlewamy intensywnie drzewko tak aby ziemia równomiernie się ubiła a puste przestrzenie wypełniły się podłożem. Podlewamy taką ilością wody aby zaczęło kapać z otworów na dnie doniczki.
Dodatkowe wskazówki
Po wypełnieniu doniczki ziemią, wierzchnia warstwę możemy posypać gliną, która będzie sprzyjać powstawaniu mchu oraz zapobiegać wypłukiwaniu podłoża.
Najlepiej przesadzanie bonsai wykonywać w warunkach bezwietrznych co ułatwi nam samodzielną pracę. Stanowisko do pracy najlepsze będzie zacienione aby nie narazić rośliny na uszkodzenie korzeni poprzez wysuszenie.